#หลักการ (Principle) พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 คือ “ข้อมูลข่าวสารของราชการ” ย่อมเปิดเผยต่อสาธารณชนหรือประชาชนทั่วไปได้เสมอ หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งประชาชนทุกคนย่อมสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสารของราชการได้
#แนวคิด (Concept) พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 มีอยู่ว่า “เปิดเผยเป็นหลัก ปกปิดเป็นข้อยกเว้น” ซึ่งมาจากแนวคิดเดิม คือ เอกสารส่วนใหญ่ของราชการจะตีตราว่า ปกปิด (Restricted) ลับ (Confidential) ลับมาก (Secret) หรือลับที่สุด (Top secret) หรือสถานที่ราชการห้ามเข้า เป็นต้น แต่เมื่อสังคมเปลี่ยนไป มีการปฏิรูปการเมือง จึงเกิดหลักประกันการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารของราชการให้แก่ประชาชน ซึ่งก็คือกฎหมายว่าด้วยข้อมูลข่าวสารของราชการนั่นเอง ซึ่งสอดคล้องกับเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญที่ให้ประชาชนตรวจสอบการทำงานของราชการได้ อันจะส่งผลให้การปฏิบัติราชการมีความโปร่งใสมากขึ้น และแนวคิดใหม่กฎหมายข้อมูลข่าวสารของราชการ คือ “เปิดเผยเป็นหลัก ปกปิดเป็นข้อยกเว้น”
ในอดีตมีผู้เสนอให้ควรใช้ชื่อว่า“กฎหมายว่าด้วยการเปิดเผยข้อมูลข่าวสารของราชการ” แต่ประชาชนทั่วไป อาจเข้าใจผิดได้ว่าข้อมูลข่าวสารของราชการทั้งหมดสามารถเปิดเผยได้ เพราะข้อมูลข่าวสารบางรายการสมควรเก็บไว้เป็นความลับไม่อาจเปิดเผยได้ ซึ่งกำหนดลักษณะของเหตุที่จะไม่เปิดเผยไว้ตามมาตรา ๑๔ และมาตรา ๑๕ ดังนั้น การเก็บไว้เป็นความลับ ตามมาตรา ๑๔ และมาตรา ๑๕ นี้ เป็นเพียงข้อยกเว้นของกฎหมายนี้เท่านั้น กฎหมายว่าด้วยข้อมูลข่าวสารของราชการจึงได้รับ การยอมรับว่าเป็น “จุดเปลี่ยนแห่งศตวรรษ” เพราะได้ “เปลี่ยนกระบวนทัศน์” เพิ่มโอกาสให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลข่าวสารของราชการ และตรวจสอบระบบการทำงานของข้าราชการได้อย่างแท้จริง
#เหตุผล (Reason) ในการประกาศใช้พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ฉบับนี้ คือ ในระบอบประชาธิปไตย การให้ประชาชนมีโอกาสกว้างขวางในการได้รับข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับการดำเนินการต่างๆ ของรัฐเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อที่ประชาชนจะสามารถแสดงความคิดเห็นและใช้สิทธิทางการเมืองได้โดยถูกต้องกับความเป็นจริง อันเป็นการส่งเสริมให้มีความเป็นรัฐบาลโดยประชาชนมากยิ่งขึ้น สมควรกำหนดให้ประชาชนมีสิทธิได้รู้ข้อมูลข่าวสารของราชการ โดยมีข้อยกเว้น อันไม่ต้องเปิดเผยที่แจ้งชัดและจำกัดเฉพาะข้อมูลข่าวสารที่หากเปิดเผยแล้วจะเกิดความเสียหายต่อประเทศชาติหรือต่อประโยชน์ที่สำคัญของเอกชน ทั้งนี้ เพื่อพัฒนา ระบอบประชาธิปไตยให้มั่นคงและจะยังผลให้ประชาชนมีโอกาสรู้ถึงสิทธิหน้าที่ของตนอย่างเต็มที่ เพื่อที่จะปกปักรักษาประโยชน์ของตนได้อีกประการหนึ่งด้วย ประกอบกับสมควรคุ้มครอง สิทธิส่วนบุคคลในส่วนที่เกี่ยวข้องกับข้อมูลข่าวสารของราชการไปพร้อมกัน จึงจำเป็นต้องตราพระราชบัญญัตินี้
เขียนโดย สมหญิง แตงโสภา นิติกร
ที่ปรึกษา
นายบุญฤทธิ์ วระดี ปลัด
นายธีรเดช นรัตรักษา นิติกร
นายสมเกียรติ วรรณสุทธิ์ นิติกร
นางศิริลักษณ์ สุขสวัสดิ์ นักวิชาการศึกษา
องค์การบริหารส่วนตำบลหนองผักนาก จ.สุพรรณบุรี
ชมรมนิติกรองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแห่งประเทศไทย
เนื้อหาฉบับเต็มมี 50 หน้า ประกอบด้วย (ลิ้งค์ ด้านล่างสุด)
1.พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารของราชการ
2.ถอดความไล่สายเนื้อหาทั้งหมด
3.ตัวอย่างคำวินิจฉัยคณะกรรมการวินิจฉัย
กดตรงนี่นะคะ<iframe src=”https://drive.google.com/file/d/1o2sdtLb4Kp2qtHn3Xy3IUXY7NPfIs-hf/preview” width=”640″ height=”480″></iframe>