แกงพริกจิ้มและตำนานเพลงพิษฐาน

โดย ครูศิริวรรณ มงคลคูณ
ครู ค.ศ.2 โรงเรียนวัดหนองผักนาก
สำนักงานเขตพื้นที่สุพรรณบุรี เขต 3

เครื่องปรุง

1. เนื้อสัตว์ หมู ไก่ ปลา ฯลฯ (ตามใจชอบ)
2. แตงไทยอ่อน ผักบุ้ง
3. หน่อไม้ดอง
4. ใบมะกอก
5. มะเขือ
6. กล้วยน้ำว้าดิบ
7. ถั่วพู
8. กระเพรา

เครื่องปรุงน้ำพริกแกง
1. พริกขี้หนูแห้ง
2. กระเทียม
3. กะปิ
4. มะขามเปียก

วิธีทำ
1. ตำเครื่องปรุงน้ำพริกให้ละเอียด
2. หั่นเนื้อสัตว์ ผัก เตรียมให้พร้อม
3. ใส่เนื้อสัตว์พอเดือด
4. นำผักใส่
5. ปรุงรสใส่ใบกระเพรา

หมายเหตุ ควรรับประทานขณะร้อน

เมื่อเอ่ยถึงเมืองสุพรรณชาวต่างเมืองมักจะนึกถึงสำเนียงพูดที่เหน่อเป็นสิ่งแรกถ้าถามถึงเอกลักษณ์ประจำตัวของคนสุพรรณแล้วไม่มีใครกล้าปฏิเสธในเรื่องนี้ และยังมีอีกหลายสิ่งที่บ่งบอกถึงความเป็นคนสุพรรณ สิ่งหนึ่งที่หลายท่านได้ทราบกันดีอยู่แล้วก็คือในบรรดานักร้องลูกทุ่งที่มีชื่อเสียงโด่งดังมาในอดีตไม่ว่าจะเป็น ไวพจน์ เพชรสุพรรณ สุรพล สมบัติเจริญ สังข์ทอง สีใส สายัณห์ สัญญา ศรเพชร ศรสุพรรณ พุ่มพวง ดวงจันทร์ บุคคลที่เอยนานมา ล้วนเป็นชาวสุพรรณโดยกำเนิดทั้งสิ้น จนมีการกล่าวไว้ว่าสุพรรณเคยเป็นดินแดนเพลงที่เป็นเช่นนี้เพราะการดำเนินชีวิตของคนสุพรรณบุรีในสมัยก่อนมีความเกี่ยวพันกับการร้องเพลงในทำนองต่างๆมาตลอด ทั้งนี้อาจมาจากเหตุผลที่ว่า คนสุพรรณมีนิสัยชอบพูดคำคล้องจอง ให้จังหวะด้วยลักษณะสัมผัส ประกอบกับคำในภาษาไทยมีวรรณยุกต์กำกับ จึงทำให้คำมีเสียงสูงต่ำเหมือนเสียงดนตรี และเมื่อประดิษฐ์ทำนองง่ายๆ เข้าไป ก็สามารถสร้างบทเพลงร้องขึ้นมาได้
จากหลักฐานในศิลาจารึก พ่อขุนรามคำแหงมหาราช พุทะศักราช ๑๘๒๕ จารึกที่ ๑ บรรทัดที่ ๑๘ – ๒๐ (กรมศิลปากร ๒๕๒๗ : ๑๓ ) ดังความว่า “ … ด้วยเสียงพลาด เสียงพิณ เสียงเลื้อน เสียงขับ ใครจักมักเล่น เล่น ใครจักมักหัว หัว ใครจักมักเลื้อน เลื้อน ….” จากข้อความดังกล่าว ฉันทิชย์ กระแสสินธุ์ กล่าวว่า เสียงเลื้อน เสียงขับ คือการร้องเป็นทำนองเสนาะ ส่วนท้องสืบ ศุภะมารค ชี้แจ้งว่า “ เลื้อน ” ตรงกับภาษาถิ่นว่า “ เลิ่น ”
หมายถึงการอ่านหนังสือเอื้อนเสียงเป็นทำนอง ซึ่งคล้ายกับประเสริฐ ณ นคร อธิบายว่า “ เลื้อน” เป็นภาษาถิ่นแปลว่า “การอ่านทำนองเสนาะ” จากความคิดเห็นของผู้รู้ดังกล่าวทำให้เชื่อได้ว่าการอ่านทำนองเสนาะของไทยมีมานานแล้ว โดยเรียกเป็นภาษาถิ่นว่า “เลื้อน”
ดังนั้นการอ่านทำนองเสนาะจึงมีความผูกพันกับการร้องเพลงพื้นบ้าน ในทำนองต่างๆ ของคนไทยในสมัยก่อนอย่างแยกกันไม่ออก
สุพรรณยุรีมีเพลงพื้นบ้านอยู่มากมายหลายชนิด ล้วนเป็นเพลงที่ชาวบ้านในท้องถิ่นได้สร้างสรรค์แบบแผนการร้อง การเล่นและสำเนียงภาษาที่ร้องแตกต่างกันไปตามความนิยมในแต่ละท้องถิ่นของตนเอง เพลงพื้นเมืองดังกล่าวส่วนใหญ่จะนิยมร้องกันในเทศกาลวันสำคัญที่มีการชุมนุมของผู้คนในหมู่บ้าน เช่น วันขึ้นปีใหม่ วันทอดกฐิน วันทอดผ้าป่า
ตรุษสงกรานต์ แม้กระทั่งเข้าไปเกี่ยวข้องกับวิถีการดำรงชีวิต เช่น กิจกรรมงานเกี่ยวข้าว นวดข้าว เป็นต้น ซึ่งได้แก่เพลงอีแซว เพลงพวงมาลัย เพลงเรือ เพลงเกี่ยวข้าว เพลงชักกระดาน เพลงสงฟาง เพลงปรบไก่ และเพลงพิษฐาน เพลงเหล่านี้เป็นเพลงพื้นบ้านที่เคยเป็นที่นิยมเล่นของเมืองสุพรรณในอดีต แต่ปัจจุบันหาดูแทบไม่ได้แล้ว นอกจากบางแห่งที่ยังอนุรักษ์ไว้อยู่
ในสมัยอดีตที่ผ่านมา จะขอแนะนำงานชุมนุมใหญ่งานหนึ่งซึ่งเป็นงานในช่วงวันขึ้นปีใหม่ของไทย นั้นก็คือวันสงกรานต์ที่ชาวบ้านทุกเพศทุกวัยจะพากันนำอาหารคาวหวานรสเลิศไปทำบุญกันที่วัด เนื่องจากมีผู้คนมาชุมนุมกันที่วัดโดยปริยาย พวกที่เดินทางทางเรือก็จะเล่นเพลงเรือ พวกที่เดินทางทางบกก็จะเล่นเพลงอีแซว เพลงปรบไก่มาตลอดทาง สร้างความสนุกสนานครื้นเครงแก่ผู้มาร่วมในงานอย่างมากมาย และเมื่อเดินทางมาถึงวัดก็จะทำบุญตักบาตรฟังธรรมเทศนาจากพระเสร็จแล้วพ่อเพลง แม่เพลง ก็จะลงไปยังที่พระอุโบสถ เพื่อขอพรพระอีกครั้งหนึ่ง เพราะคนโบราณถือว่าพระอุโบสถเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์อย่างมากการขอพรพระก็จะร้องเพลงกันทั่งไปว่า “ เพลงพิษฐาน”
ดังนั้นเพลงพิษฐานจะเกิดขึ้นเมื่อใดและที่ไหนมาก่อนนั้น ยังไม่มีหลักฐานยืนยันที่แน่นอนเพียงแต่ผู้เฒ่าผู้แก่ที่อายุ ๘๐ – ๙๕ ได้เล่าให้ฟังว่าร้องเล่นกันมาตั้งแต่ปู่ย่าตาทวดของท่านแล้ว ถ้านับมาถึงปัจจุบันก็น่าจะเกิดขึ้นมากกว่า ๑๐๐ ปีมาแล้ว และมีการเล่นกันในหลายจังหวัดของภาคกลาง เช่น จังหวัดสุพรรณบุรี สิงห์บุรี อ่างทอง พระนครศรีอยุธยา ราชบุรี กาญจนบุรี เป็นต้น
ทำนองเพลงพิษฐาน จึงถือว่าเป็นเพลงพื้นบ้านที่ปัจจุบันแทบจะหาดูหรือฟังกันไม่ได้แล้ว ก็มีเพียงการบอกเล่าจากครูบาอาจารย์หรือผู้เฒ่าผู้แก่บางท่านเท่านั้น ที่เป็นเช่นนี้อาจเป็นเพราะ เป็นเพลงที่มีเนื้อหาสาระไม่เน้นความสนุกสนานกระชากอารมณ์ไม่เป็นสองแง่สองมุมดำเนินด้วยจังหวะค่อนข้างช้าแต่ผู้ร้องต้องมีปฏิภาณดีและเป็นเพลงที่ปลุกจิตสำนึกของคนเราให้ปฏิบัติตนอยู่ในกรอบของคุณงามความดีตามหลักธรรมของพระพุทธ-ศาสนา ถึงแม้จะร้องเชิงเกี้ยวพาราสีระหว่างชายหญิงบ้าง แต่ก็แสดงอารมณ์และท่าทางไม่เต็มที่เพราะกำลังเล่นอยู่ในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ ด้วยเหตุผงดังกล่าวทำให้การเล่นเพลงพิศฐานหายไปจากสังคมไทย แต่ก็ยังมีการสืบสานภูมิปัญญาดังกล่าว ณ บ้านหนองผักนาก อำเภอสามชุก จังหวัดสุพรรณบุรี ในเทศกาลวันสงกรานต์เพียงปีละ 1 ครั้งเท่านั้น ซึ่งข้าพเจ้านางศิริวรรณ มงคลคูณ มีความเห็นว่าควรจะอนุรักษ์เพลงพื้นบ้านเหล่านี้เอาไว้ จึงได้จัดบูรณาการ การเรียนรู้ไว้ในวิชาภาษาไทยและได้นำออกแสดงในกิจกรรมวันภาษาไทยแห่งชาติ ของโรงเรียน วันที่ ๒๙ กรกฎาคมของทุกปี

ขั้นตอนการเล่นเพลงพิษฐาน
บทไหว้ครู
(ร้องนำ) โดยอาจารย์ทวี อรชร
พิษฐานเอย สองมือถือพาน ด้วยดอกกระอิฐ
ไหว้คุณพระรัตนตรัย และเทพไท้อันมีฤทธิ์
ทั้งคุณบิดามารดาที่เลี้ยงลูกมาให้รอดชีวิต
อีกคุณครูบาอาจารย์สั่งสอนลูกหลานไม่ให้ทำผิด
ขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ คุ้มครองมวลมิตรให้ปลอดภัยเอย
คุณลุงช่อง คำหอม
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกจาก (ลูกคู่รับ)
ต้องขอขอบคุณท่านบรรหารที่มาเยี่ยมชาวบ้านหนองผักนาก

ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
อาจารย์ศิริวรรณ มงคลคูณ
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกข่อย (ลูกคู่รับ)
ขอให้ท่านบรรหารมาเยี่ยมลูกหลาน กันบ่อยบ่อย
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
นายศักดิ์สิทธิ์ สว่างศรี
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกอุบล (ลูกคู่รับ)
ที่ท่านมากันในวันนี้ ขอให้ท่านโชคดี กันหมดทุกคน
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
อาจารย์ปราณี แก้วน้อย
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกผักหวาน (ลูกคู่รับ)
บุญที่สร้างเป็นทางประเสริฐ ขอให้ไปเกิด อยู่ใกล้บรรหาร
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
เยาวชน
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกมณฑา (ลูกคู่รับ)
กุศลผลบุญมาหนุนนำช่วย มาพบคนสวย ฯพณฯ ท่ากัญจนา
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
เยาวชน พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกกรรณิการ์ (ลูกคู่รับ)
ทำบุญมาแต่ปางใด กุศลส่งให้ทุกท่านที่มา
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ

อาจารย์ทวี อรชร
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกยี่โถ (ลูกคู่รับ)
โครงการคนดีศรีสุพรรณ ต้องร่วมด้วยช่วยกันเพื่ออุดช่วงโหว่
ความสะอาดของบ้านเรือน เราไม่ต้องเตือนนะจ๊ะคนโก้
ร่วมรักษ์สิ่งแวดล้อม ทุกคนต้องพร้อมอย่ามัวคุยโว
ประชาธิปไตยต้องไปเลือกตั้ง พวกเราอย่ารั้งเดี๋ยวอยู่หลังโหล่
ประหยัด ออม และนิยมไทยศีลธรรมช่วยให้ได้สุขโข
มารยาทไทยวินัยจราจรตรงเวลาไว้ก่อนอย่ามัวคุยโม้
เข้าแถวเรียงลำดับก่อนหลัง ระเบียบวินัยก็ฝังใจไว้คนโก้
ยาเสพติดอย่าไปเกี่ยวข้อง เดี๋ยวพี่ๆ น้องๆ เราจะผอมโซ
รักสุพรรณ ต้องสร้างสุพรรณ ทุกคนยึดมั่นช่วยกันเฮโล
โอ้เจ้าดอกยี่โถขอหลวงพ่อโตคุ้มครองเจ้าเอย
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
คุณลุงช่อง คำหอม
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกกมก (ลูกคู่รับ)
จะขอตั้งจิตพิษฐานขอให้ท่านบรรหารได้เป็นนายก
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
อาจารย์ศิริวรรณ มงคลคูณ
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกหมาก (ลูกคู่รับ)
ท่านเป็นนายกเราก็ปลื้ม แล้วก็อย่าลืมคนหนองผักนาก
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
นายศักดิ์สิทธิ์ สว่างศรี
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกราตรี (ลูกคู่รับ)
เมื่อท่านกลับสู่ถิ่นฐาน ขอให้ท่านบรรหาร จงโชคดี โชคดี
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ
อาจารย์ปราณี แก้วน้อย
พิษฐานเอย สองมือถือพานถือพาน ด้วยดอกลำไย (ลูกคู่รับ)
เมื่อท่านจะออกเดินทาง ขอให้ท่านเดินทางกลับอย่างปลอดภัย
ลูกคู่รับ พิษฐานวานไหว้ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย ยอดเอยวิมาน วันนี้มาพานพบเอย
ยอดเอยประสบ วันนี้มาพบพานเอยฯ